بو گون بین الخالق اینسان حاقلاری گونودور
"اینسان حاقلاری گونو" بو حاقلاری یئنیدن یادا سالماق-خاطیرلاماق-منیمسه مک-اویرنمک-اونلارین پوزولماسینا اعتراض ائتمک اوچون بیر گون دور .
بیاننامه فلسفی و حقوقی ماهیت داشیان بیر خبردارلیقلا باشلاییر. ماده ۱: بوتون اینسانلار اوز لیاقت لری و حقوق لاری اعتیباری ایله آزاد و برابر دوغولورلار. اونلارا آغیل و ویجدان بخش ائدیلیب و اونلار بیر -بیرینه موناسیبتده قارداشلیق روحوندا داورانمالیدیرلار .
۵۹ ایل اینسان حاقلاری بیاننامه سینین قبول ائتمه سیندن سووشور.بوگون" بین الخالق اینسان حاقلاری گونو" نه اینکی شن لیگ و شادلیق ائتمک اوچون بیر گون بلکه بیر شانس دیر او تاریخی سندین مادده لری اینسان حاقلارینا گوز یومان و اونلاری آیاق لایان اولکه لره یادا سالماق و اونلارا تاکید ائتمک .
اینسان حاقلاری عمومی بیاننامه سی ایندی ۳۰۰ مختلف دیله چئویریلیب. دونیادا آز متین لره راست گله بیلریک کی بو درجه ده اینسانلیقا اونملی اولسون. ائله او اوزدن مجمع تشكيلاتا عوضو اولان بوتون دؤولتلردن بو تاريخى آندلاشمانين٫ اؤلكه لر و يوردلارين سياسى دوروموندان آسيلى اولمادان٫ " گؤزلر اؤنونه سريلمه سى٫ هر يئرده آچيقلانماسى٫ ياييلماسى٫ يوروملانماسى٫ باشليجا اوخوللار و باشقا اؤيره نيم قوروملاريندا اوخودولماسىنى" ايسته ميشدير .
یاشام حاققی، دوشونجه ، ویجدان، دین آزادلیغی، سوز آزادلیغی، شخصى توخونولمازليق حاققی، اينسان حاقلارى بیاننامه سینه داخیل اولان بند لردن دیر.
اینسان حقوق لاری حاققیندا عمومی بیاننامه
اؤن سؤز
بشر عایله سی نین بوتون عضولرینه خاص اولان لیاقت حیسسی نین و اونلارین برابر و آیریلماز حقوقلاری نین تانینماسی نین آزادلیق، عدالت و عمومی صولحون اساسی اولدوغونو نظره آلاراق،
اینسان حقوقلارینا اعتناسیز و نیفرتین بشرییتی دهشته گتیره ن بربریزم حرکت لرینه سبب اولدوغونو و اینسانلارین سوز و اعتیقاد آزادلیغینا مالیک، قورخو و احتیاجدان آزاد اولدوقلاری دونیانین یارادیلماسی نین بشرییتین ان عالی ایسته یی اولدوغونو نظره آلاراق،
اینسانین سون واسیطه کیمی ایستیبداد و ظلمه قارشی قیاما قالخماغا مجبور اولماماسینی تامین ائتمک اوچون اینسان حقوقلاری نین حاکیمیتی ایله مودافیع اولونماسی نین ضرورتینی نظره آلاراق،
خالق لار آراسیندا مئهریبان موناسیبت لرین اینکیشافینی دستکله مه یین واجیب لیینی نظره آلاراق،
بیرلشمیش میللتلرین خالق لارین ب م ت نظام نامه سینده اساس اینسان حقوقلارینا، اینسان شخصیتی نین لیاقت و ده یرینه، کیشی و قادینلارین حقوق برابرلیینه اینام لارینی تصدیق ائتدیک لرینی و داها گئنیش آزادلیق شرایطینده سوسیال ترققی و حیات شرایطی نین یاخشیلاشدیریلماسینا یاردیم ائتمه یی قطع ائتدیک لرینی نظره آلاراق،
عضو دوولت لرین ب م ت ایلهامکداشلیق شرایطینده اینسان حقوق لارینا و اساس آزادلیقلارا عمومی حورمت و اونلارا عمل اولونماسینا یاردیم ائتمه یی عهده لرینه گوتوردوک لرینی نظره آلاراق،
بو حقوق و آزادلیقلارین خاراکتئرینین تام شکیلده درک اولونماسی نین همین عهده لیین هر طرفلی یئرینه یئتیریلمه سی اوچون بویوک اهمیت کسب ائتدیینی نظره آلاراق،
بيرلشميش ميللتلر باش آسئمبليياسى
اینسان حقوقلاری حاققیندا عمومی بیاننامه سینیبيرلشميش ميللتلر باش آسئمبليياسى هر بیر کسین و جمعیتین هر بیر ارگانین بو بیاننامه نی رهبر توتاراق معاریف چیلیک و تدریس یولو ایله همین حقوق و آزادلیقلارا حورمت اولونماسینا یاردیم ائتمه سی و میللی و بین الخالق سویه سینده ترققی پرور تدبیرلر یولو ایله، هم تشکیلاتین عضو اولان خالقلاری، همده اونلارین ايداره سى آلتينداكى اؤلكه لرين جيغيرلارى (حودودلارى) ايچينده ياشايان اهاليسى آراسيندا٫ عمومی لبیک و ائفک تیو تانینماسی و حیاتا کئچیریلمه سینه سعی گوسترمه لری مقصدی ایله بوتون خالقلار و بوتون دوولت لرین یئرینه یئتیرمه یه جان آتمالی اولدوقلاری وظیفه کیمی بیان ائدیر.
مادده ۱
بوتون اینسانلار لیاقت و حقوق لارینا گوره آزاد و برابر دوغولورلار٫ اونلارین شعورلاری و ویجدانلاری وار و بیر -بیرلرینه موناسیبت ده قارداشلیق روحوندا داورانمالیدیرلار.
مادده ۲
هر بیر شخص عیرقدن٫ دریسی نین رنگیندن٫ جینسیندن٫ دیلیندن٫ دینین دن٫ سیاسی و دیگر عقیده سیندن٫ میللی و سوسیال منشاءيندن٫ املاک٫ سوسیال موقئعيتی و دیگر وضعیتیندن آسیلی اولمایاراق بو بیاننامه ده اعلان اولونموش بوتون حقوق و آزادلیق لارا مالیک اولمالیدیر.بوندان علاوه٫ همین شخصین منسوب اولدوغو اولکه نین و یا اراضی نین٫ همین اراضی نین موستقیل٫ قییوملوق آلتیندا اولان٫ اوزو ایداره اولونمایان و یا حاکیمیتی نی هر هانسی شکیلده محدود لاشمیش اولماسیندان آسیلی اولمایاراق٫ سیاسی٫ حقوقی و بین الخالق ايستاتوسوندان آسیلی اولاراق هئچ بیر آیری-سئچکیلیک قویولمامالیدیر.
مادده ۳
هر بیر شخصین ياشاماق٫ آزادلیق و شخصی توخونولمازلیق حقوقو وار.
مادده ۴
هئچ کیم کوله و یا آسیلی وضعیتده ساخلانیلا بیلمز ٫ قولدارلیق و قول تیجارتی بوتون فورمادا قاداغان ائدیلیر.
مادده ۵
هئچ کیم ایشگنجه یه و یا قددار٫ غئیری-اینسانی و یا اونون لیاقتینی آلچالدان موناسیبته و جزالارا معروض قالمامالیدیر.
مادده ۶
هر بير اينسان هاردا٫ هانسى يئرده اولماسيندان آسيلى اولماياراق٫ اؤز شخصى حوقوقونون تانينماسي حاققينا صاحيبدير.
مادده ۷
بوتون اینسانلار قانون قارشیسیندا برابردیرلر و قانون طرفیندن برابر مودافیع حقوقونا مالیک دیرلر.بوتون اینسانلار بو بیاننامه نی پوزان هر هانسی آیری-سئچکیلیک دن و بئله آیری-سئچکیلیه هر هانسی جهددن برابر مودافیع اولونما حقوقونا مالیک دیرلر.
مادده ۸
هر بیر شخص آنا یاسانین و یا باشقا قانونون اونا وئردییی حقوقلارین پوزولماسی زامانی صلاحیت لی میللی محکمه لر طرفیندن حقوقلاری نین برپا اولونماسی حقوقونا مالیک دیر.
مادده ۹
هئچ كيم اؤزباشينا حبس٫ توتولمایا و يا سورگونه معروض قالا بيلمز.
مادده ۱۰
هر بیر شخص اونون حقوق و وظیفه لرینین تعیینی و اونا قارشی ایره لی سورولموش جینایت ایتتهامی نین اساس لی لیغی نین معین لشدیریلمه سی اوچون اونون ایشی نین موستقیل و بیطرف محکمه ده٫ تام برابرلیک اساسیندا٫ آشکارلیق و عدالتین بوتون طللب لرینی گوزلنمه سی شرایطینده باخیلماسی حقوقونا مالیک دیر.
مادده ۱۱
۱-جینایت تورتمکده ایتتیهام اولونان هر بیر شخص گوناهی اونا مودافیع اوچون بوتون ایمکانلارین تامین اولوندوغو آچیق محکمه ده ایستینتاقیندا قانونی شکیلده ثبوت اولانا ده ك٫ گوناه سیز حساب ائدیلمک حقوقونا مالیک دیر.
2- هئچ بیر کس میللی قانون وئریجیلیک و یا بین الخالق حقوقا اساسن تؤره ديلديكلرى زامان جینایت حساب ائدیلمه ینحرکت و یا حرکت سیزلیک اوچون جینایت ده ایتتیهام اولونا بیلمز. عینی زاماندا جینایتین توره دیلیی زامان تطبیق اولونا بیله جک جزادان داها آغیری تطبیق اولونا بیلمز.
مادده ۱۲
هئچ كيم شخصی و عاييله حياتینا٫ موداخیله یه٫ائوی نین توخونولمازليغینا و يا مکتوب لاشماسی نین گيزلي ليينه ٫ شرف و شوهرتینه اوز باشینا قصده معروض قالا بیلمز.هر بیر شخصین بئله موداخیله و قصددن قانون طرفیندن مودافیع اولونماق حقوقو وار.
مادده ۱۳
1- هر بير شخصین هر بير اولکه حودودوندا سربست حرکت ائتمک و یاشاییش یئری سئچمک حقوقونا مالیک دیر.
2- هر بير شخص٫ اؤز اؤلكه سى ده داخيل اولماق لا٫ ايسته نیلن اولکه نی ترک ائتمک و اوز اولکه سینه قاییتماق حقوقونا مالیک دیر.
مادده ۱۴
1- هر بير شخص دیگر اولکه لرده تعقیبدن سیغیناجاق آختارماق و بو سیغیناجل غیندان ایستیفاده ائتمک حقوقونا مالیک دیر.
2- بو حقوق٫ حقیقتا" ده غیری -سیاسی جینایت و یا بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتینین مقصد و پرینسیبینه ضد حرکت توره دیلمه سینه اساس لانان تعقیب لر زامانی ایستیفاده اولونا بیلمز.
مادده ۱۵
1- هر بير شخص وطنداشلیق حقوقونا مالیک دیر.
2- هئچ كيمسه اؤزباشينا وطنداشلیق دان و وطنداشلیقینی ده ييشمك حقوقوندان محروم ائدیله بیلمیز.
مادده ۱۶
1- ائوليليك چاغينا (يئتكينليك ياشينا) چاتان كيشى لر و قادين لار٫عيرقی٫ میللی و يا دين باخيميندان هئچ بير محدودييته تابئع اولما دان٫ ائوله نمك و عاييله قورماق حقوقونا مالیک دیر. اونلار ائوليلييه باشلاركن٫ ائوليليك بويونجا و اونون پوزولماسی زامانى٫ عینی حقوق دان ایستیفاده ائدیرلر.
2- نيكاحا داخیل اولان هر ایکی طرفین آزاد و تام راضیلیقی اولورسا باغلانا بیلر.
3- عاييله٫ جمعييتين طبيعى و باشليجا گروپ واحیدی دیر و جمعييت و دؤولت طرفيندن مودافیع اولونما حقوقونا مالیک دیر.
مادده ۱۷
1- هر بير شخصین هم تك باشينا٫ هم ده باشقالارى ايله بيرلیکده٫ مال و مولكیته صاحيب اولما حقوقوار.
2- هئچ كيم اؤزباشيناليقلا مال و مولكوندن محروم ائدیله بیلمز.
مادده ۱۸
هر بير شخص٫ دوشونجه٫ويجدان و دين آزادليغى حقوقونا مالیک دير. بو حقوقا٫ اؤز دينى نی و يا اينانجينى ده ييشديرمك آزادليغى ٫ دينينى و يا اينانجينى تكليكده يا دا باشقلارى ايله بيرليكده توپلوجا٫ آچيق و يا اؤزه ل (خوصوصى) صورتده٫ اؤيره نمك٫ ياشاما گئچيرتمك (تطبيقات)٫ عيبادت ائتمك (قوللوق ائتمك) و يا دينى دبلر و باشقا اوخشار تؤره نلرله (مراسيملرله) ادا ائتمك٫ يئرينه يئتيرمك آزادليغينى (اركينلييينى) ايچه رير.
مادده ۱۹
هر بير شخص عقیده و اونو سربست ایستیفاده ائتمک آزادلیغی حقوقونا مالیک دیر . بو حقوقو مانعسیز اولاراق عقیده یه مالیک اولماق و اینفورماسیا و ایدئعالاری دوولت سرحدلریندن آسیلی اولمایاراق ایسته نیلن واسیطه لر ايله آختارماق٫الده ائتمك و يا يايماق آزادلیقی واردیر.
مادده ۲۰ {
1- هر بیر شخص دينج ييغينجاقلار و ٫ ييغيناجاقلار دوزه لتمه٫ حقوقونا مالیک دیر.
2- هئچ بیر شخصی هر هانسی بیر درنه يه قوشولماغا مجبور ائديله بیلمز.
مادده ۲۱
1- هر بیر شخص دوولتین ایداره اولونماسیندا بلاواسیطه و یا آزاد شکیلده سئچیلمیش نماینده لر واسیطه سی ایله ایشتیراک ائتمک حقوقونا مالیک دیر.
2- هر بیر شخص اؤز اؤلكه سينده دؤولت خيدمتينده قوللوق ائتمك اوچون برابر ایمکانا مالیک اولماق حقوقونا مالیک دیر .
3- خالقين ايراده سى ایقتیدار حاکیمییتین اساسی اولمالیدیر. بو ايراده اوز ایفاده سینی٫ گيزلي سس وئرمه يولويلا ٫ عومومى و برابر سئچگی حقوقو و یا سس وئرمه آزادلیغینی تامین ائدن دیگر عینی معنالی فورمالار اساسیندا کئچیریلن متمادی و ساختالاشدیریلمامیش سئچکیلرده تاپمالیدیر .
مادده۲۲
هر بير شخص٫ جمعييتين عوضوو كيمى٫ سوسييال مودافیعه حقوقونا و میللی سعی لر و بین الخالق امکداشلیق یولو ایله و هر بير دؤولتين قورولوش ياپىسى و قايناقلارىيلا اویغون اولاراق اونون لیاقتینین مودافیعه سی و شخصیتینین آزاد اینکیشافی اوچون ایقتیصادی٫ سوسیال و مدنی ساحه لرده حقوقلارا مالیک دیر.
مادده ۲۳
1- هر بير شخصين امک ٫ سربست ايش يئري سئچمک٫عدالتلى و یاخشی ايش شرایطی و ايشسيزليكدن مودافیع حقوقو وار.
2-هر بیر شخص٫ هئچ بير آيري -سئچکیلیک اولمادان عینی ایش اوچون عینی امک حاققی آلماق حقوقونا مالیک دیر.
3- هر بیر ايشله ين شخص ٫ امه یینین لازیم گلرسیه دیگر سوسیال مودافیع واسیطه لر ایله تامام لانان ٫ اونون اوزونونو و عایله سی نین لایق لی دولانیشیغینی تامین ائده بیلن عدالتلی و قناعت بخش اوده نیلمه سی حقوقونا مالیک دیر.
4- هر بير شخصین همکارلار ایتتیفاقی یاراتماق و اوز سوسیال ماراقلارینی مودافیع ائتمک اوچون همکارلار ایتتیفاقینا داخیل اولماق حقوقو وار.
ماده ۲۴
هر بير شخصين دينله نمه يه -دينجه لمه يه٫ ائيله نمه يه٫ بو آرادا ايشله مه موددتينين (ايش گونونون) معقول صورتده قيسيلماسينا (محدود توتولماسينا) و بللى آراليقلارلا (فاصيله لرله) اؤده نه كلى (اوجرتلى) تعطيللره حاققى واردير.
مادده ۲۵
1- هر بير شخص اونون اوزونون و عاييله سى نین صحت و رفاهینی تامین ائتمک اوچون لازیم اولان قیدا٫ گئییم)٫ طیب خیدمت و لازیمی سوسييال خيدمتلر داخيل اولماق لا٫ حیات سویه سی حقوقونا و ايشسيزليك٫خسته ليك٫ چولاقليق ٫ دوللوق٫ قوجاليق و اوندان آسیلی اولمایان سبب لر اوزوندن یاشاییش واسیطه لرینین ایتیریلمه سی زامانی تامینات حقوقونا مالیک دیر.
2- آنالیق و اوشاقلیق خصوصوی قایغی و یاردیم آلماق حقوقونا مالیک دیرلر.هم نیکاح نتیجه سینده هم ده نیکاحدان کنار دوغولموش اوشاقلار عینی سوسیال مودافیعه دن ایستیفاده ائتمه لیدیلر.
مادده ۲۶
1- هر شخصين تحصیل حقوقو وار. ان آزى ایبتیدایی و عومومى تحصیل پولسوز اولماليدير. ایبتیدایی تحصیل ایجباری اولمالیدیر. هر کس تئكنيك و مسلكى اؤيره تيمدن هامى يارارلانا (ايستيفاده ائده) بيلمه ليدير. عالی تحصیل٫ هره نين باجاريغينا گؤره هامىيا عینی درجه ده موثر اولمالیدیر.
۲-تحصیل٫ اينسان شخصييتينين اسكيك سيز گليشمه سينه يؤنه لديلمه لى و اينسان حاقلارىيلا آنااركينليكلره (تمل آزادليقلارا) اولان سايقىنين گوجله نمه سينى آماجلاماليدير (هدف آلماليدير). اؤيره تيم بوتون اولوسلار٫ سوىكؤك (عيرق) و دين توپارلارى (قوروبلارى) آراسيندا قارشيليقلى آنلاييش (دوشونوش)٫ اويوم٫ دؤزوملولوك (تلرانس)٫ كؤمكله شمه و دوستلوغون بركيديلمه سينى تشويق ائتمه لى و بيرله شميش ميللتلرين باريشى ساخلاماق (دينجلييين قورونماسى) يولونداكى قوللاما چاليشمالارينا يارديم ائتمه ليدير.
۳-آنا آتا٫ آزياشلى اوشاقلارينا وئريله جك اؤيره تيمين (تحصيلين) چئشيدينى سئچمكده اؤنجه ليك و اوستونلويه صاحيبديرلر.
مادده ۲۷
1- هر بير اينسان٫ توپلولوغون مدنى چاليشمالارينا اركينجه (آزادليقلا) قوشولماق٫ گؤزه ل صنعتلرى دادماق (ذؤوق آلماق)٫ بيليم آلانينداكى ايره ليله ييشه قاتيلماق و بونلارين نئعمتلريندن يارارلانماق حاققينا يييه دير.
2- هر بير اينسانين ياراتديغى هر دورلو (نوع) بيليم٫ ادبي و يا اينجه صنعت ياپيتلاريندان (اثرلريندن) تؤره ديلن معنوى و ماددى قازانجلارين (منفعتلرين) قورونماسينا حاققى واردير.
مادده ۲۸
هر بير اينسانين٫ ايشبو بيلديرگه ده يانسيديلميش (عكس ائتديريلميش) حاقلار و اركينليكلرين اسكيك سيز ياشاما گئچيرتمه سينى ساغلاياجاق بير سوسييال و اولوسلارآراسى دوزومه (نيظاما) حاققى واردير.
مادده ۲۹
1- هر بير اينسانين٫ شخصييتينين اركين (آزاد) و اسكيك سيز (دولوق) گليشمه سى تكجه بير توپلولوق ايچينده مومكوندور و شخصين بو توپلولوغا قارشى وظيفه لرى (بورجلارى) واردير.
2- هر بير اينسان٫ اؤز حاقلارينين و اركينلييينين (آزادليغينين) قوللانيلماسيندا٫ تكجه باشقالارينين حاقلارينين و آزادليقلارينين گره يينجه تانينماسى و بونلارا سايقى گؤسته ريلمه سى آماجىيلا و يالنيز دئموكراتيك بير جمعييتده اخلاقين٫ عومومى دوزه نين (نظمين) و ريفاهين حاقلى گره كلرينى (ايجابلارينى) يئرينه گتيرمك مقصدىيله٫ ياسالار طرفيندن بليرله نميش (گؤسته ريلن) قيسيتلامالارا (محدودييتلره) تابئع توتولابيلر.
3- بو حاقلار و اركينليكلر هئچ بير وجهله بيرله شميش ميللتلرين آماج و پيرينسيپلرينه ترس اولاراق ايشله ديله بيلمز.
مادده ۳۰
بو بياننامه نين هئچ بير حؤكمو٫ هر هانسى بير دؤولته٫ اينسان توپارينا (زومره سينه) يا دا آيرى آيرى شخصلره٫ بو بياننامه ده ديله گتيريلن حاق و اركينليكلرى يوخ ائتمه يه يؤنه ليك بير فعالييته گيريشمه يا دا ائيله مى (فئعلى) تؤره تمه حاققينى وئرير بيچيمده يوروملانانماز.
قایناقلار:
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_Rights_Day
http://www.adapp.ca/pdf/azb[1].pdf
انجمن مدافع حقوق اقوام تحت ستم 
جامعه بين المللى براى حقوق بشر
دفتر كميسارياى عالى حقوق بشر سازمان ملل متحد 
سازمان پاسداران حقوق بشر
سازمان خبرنگاران بدون مرز 
سازمان ديده بان حقوق بشر
سازمان سرزمين زنان
سازمان كمك به آوارگان وابسته به سازمان ملل متحد
سازمان ملل متحد
مجمع
جهانى شفافيت
موسسه
صلح آموزى 
منابع پژوهشى درباره حقوق انسانى زنان 
اتحاد شورای ملی اذربایجان جنوبی