نامه تشکلها، نويسندگان، روشنفکران و نشريات آذربايجاني به رئيس جمهور اسلامي
ايران
به مناسبت سفر به آذربايجان در سالروز صدور فرمان مشروطيت در سال 1383
بسمه تعالي
رياست
محترم جمهوري اسلامي ايران
جناب آقاي حجت‌الاسلام محمّد خاتمي
امروز
حضرتعالي براي چندمين بار در طول دوران رياست جمهوري خود قدم به سرزميني
مي‌گذاريد که تاريخ‌سازترين، پرافتخارترين و تأثيرگذارترين ايالت اين کشور
بوده است. مروري بر تاريخ چندين‌هزارساله اين مرز و بوم نشانگراين واقعيت
است که مردمان اين سرزمين خالقان و بانيان بسياري از مظاهر تمدّني
بوده‌اند.
آقاي خاتمي، سفر شما به آذربايجان و مرکز آن تبريز که به
مثابه قلب تپنده آذربايجان است، مصادف با سالروز مشروطيت ميباشد، انقلابي
که براي اين ملت بعنوان بانيان و خالقان اصلي آن و براي شما بعنوان يکي
از سردمداران اصلاح‌طلبي که در تاريخ اصلاحات و دموکراسي کنکاشها نموده و
سخنها رانده‌ايد، شناخته شده ميباشد.
همچنان که انقلاب مشروطيت براي ملت ما بعنوان يکي از
تابناکترين دوره‌هاي تاريخمان از اهميت خاصي برخوردار است، اما مطالعه و
نقد و بررسي تحولات بعد از مشروطيت و سير تحولات سده اخير نيز بدليل
تأثيرات بسيار تلخ و ناگوار آن بر سرنوشت فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و
سياسي اين ملت، داراي اهميت بسياري است.
جناب رئيس جمهور، در طول يکصد سال اخير چندين نسل متمادي
از بهترين فرزندان آذربايجان قرباني اهداف سياسي پليدي شده‌اند که ضايعات
جبران ناپذير اجتماعي و سياسي آن بر کسي پوشيده نيست.
مشروطيت ظهور انديشه‌هاي مثبت و نويني چون آزادي، دموکراسي،
شورا، انجمنهاي ايالتي و ولايتي است که همه آنها قرباني تفکرات وارداتي
منفي و ديکته‌شده توسط استعمارگران غرب در قالب شووينيسم و پان‌آريانيسم
گرديدند.
آقاي خاتمي، پس از انقلاب مشروطيت استعمار خارجي با همکاري
و هماهنگي ارتجاع و استبداد داخلي عموماً با تظاهر به دموکراسي و
آزاديخواهي و به بهانه حفظ وحدت کشور انتقام خويش را از ملت آذربايجان به
خاطر آگاهي و شجاعتش گرفتند و با اعمال انواع سياستها پتانسيل سياسي،
اقتصادي و اجتماعي آذربايجان را تحليل داده و در راه آسيميلاسيون و از بين
بردن هويت فرهنگي و تاريخي اين ملت گام برداشتند. قيام شيخ محمد خياباني،
فرقه دموکرات آذربايجان و حزب خلق مسلمان در آذربايجان همگي به درجات مختلف
در تقابل با اين سياستهاي تبعيض‌آميز و سانتراليستي دولتهاي مرکزي صورت
گرفته‌اند.
در دوران جمهوري اسلامي اگرچه نمودهاي آشکار شوونيسم از
سياستهاي کلي کشوري رخت بربست، ولي عمق نفوذ ريشه‌هاي آن در ارکان مختلف نه
تنها نگذاشت گامهاي عملي چنداني در راه احقاق حقوق اقوام و ملل ايران
برداشته شود که در بعضي موارد نيز اعمال سياستهاي قهرآميز بهمراه تجزيه و
تحليلهاي سطحي وضعيت را پيچيده تر کرد.
آقاي رئيس جمهور، فرزندان ملت آذربايجان، در سالهاي پس از
پايان جنگ تحميلي با اتکا بر پشتوانه تاريخي چنددهه‌اي خود حرکتي را آغاز
کرده‌اند که امروزه در ادبيات سياسي بعنوان «حرکت ملي آذربايجان»
شناخته مي شود. خواسته ها و ديدگاههاي اين حرکت در قالب صدها طومار،
بيانيه، نطق علمي يا سياسي و طي هزاران برگ بصورت مکتوب عرضه شده است که
متأسفانه از طرف کل حاکميت بطور اعم و دولتمردان کابينه شما و شخص جنابعالي
بطور اخص با بي‌مهري و سکوت مواجه شده‌است که اين نحوه برخورد، براي شما
بعنوان منادي اصلاح طلبي کارنامه‌اي مناسبي نميباشد.
آقاي خاتمي، ما تشکلها، نويسندگان، روشنفکران
و نشريات آذربايجاني ضمن خوش آمدگويي به جنابعالي و هيئت همراه، فرصت را
غنيمت شمرده، مجدداً به طرح برخي از خواسته‌هاي خود ميپردازيم و اين بار از
حضرتعالي ميخواهيم به حرمت خاکي که پاي در آن نهاده‌ايد و به حرمت سالروز
صدور فرمان مشروطيت، مهر سکوت خويش را بشکنيد و تأييد يا عدم تأييد
مطالبات قانوني زير را اعلام فرماييد:
1- اجراي اصل 19 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و تأمين
برابري و عدالت در تمامي سطوح فردي، قومي و ملي
2- اجراي اصل 15 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران بر اساس
تفسير آن در قالب روح برابري تأکيد شده در اصل 19 اين قانون
3- اجراي کامل قانون احزاب و مطبوعات و پرهيز از هرگونه تبعيض
در اعطاي مجوز به تشکلها و نشريات فعال در عرصه‌هاي قومي و ملي
4- به رسميت شناختن فعاليتهاي سياسي فعالان قومي و ملي و پرهيز
از هرگونه اعمال فشارهاي امنيتي و غيرقانوني
5- تهيه و ارائه لايحه مبارزه با تبعيض قومي و ملي و نفي
هرگونه تفکرات شوونيستي به مجلس جهت تصويب و اجراي آن در تمامي ارکان
حاکميت و دولت
6- لحاظ نمودن علايق فرهنگي و اقتصادي آذربايجانيها با ملل
همسايه در سياست خارجي و ايجاد بستر مناسب جهت گسترش روابط اقتصادي، تجاري
و فرهنگي آذربايجان با کشورهاي منطقه
7- اتخاذ سياستهاي عملي در جهت نفي سانتراليسم اداري و توسعه
بودجه و اختيارات مديران محلّي
جناب آقاي رئيس جمهور، يکي از آرزوهاي ديرين ملت آذربايجان
انتقال تربت پاک ستارخان سردارملي و شيخ محمّد خياباني چکيده انقلاب
مشروطيت به زادگاه و سنگر مبارزاتيشان تبريز است و تصور ميکنيم اگر عملي
نمودن خواسته‌هاي فوق نياز به برنامه‌ريزي و صرف زمان نسبتاً طولاني و
هزينه قابل توجه باشد، اما اين خواسته کوچک و کم هزينه ميتواند در ظرف چند
روز جامه عمل بخود بپوشد. اين اقدام ميتواند در رفع بسيار از سوء تفاهمات
في‌مابين مؤثر بوده، به عنوان يک قدم مثبت عملي و با قابليت تحقق سريع
خاطره خوشي را در آخرين روزهاي رياست جمهوريتان در اذهان مردم باقي گذارد.
لذا اميدواريم با صدور دستوري مؤکد اين درخواست طبيعي هموطنان آذربايجاني
جامه عمل بپوشانيد.
مجمع دانشگاهيان آذربايجاني- جمعيت جوانان آذرتوپراق- نشريه اؤيرنجي- نشريه
اؤيرنجي باخيشي- نشريه يول- نشريه سايان- نشريه دان اولدوزو- دکتر حسن
جعفرزاده- رسول حکمي- موسي حکمي- حسن راشدي- دکتر صمد سردارينيا- مهندس
عليرضا صرافي- دکتر علي عليزاده- مهندس آيدين صادقي- فرزاد صمدلي- حسين
عليزاده- مهندس جعفر کيوانچهر- حسين کيوانچهر- عباس لساني- ايلقار مرندلي-
شهرام ميرزايي- مهندس سعيد نعيمي- مهندس مهدي نعيمي- ياشار کرمي- حسين
اقبالي کويج- صالح کامراني- دکتر محمد بدلي مشاهير- مهندس تايماز نظمي-
دکتر حسين سلطاني- رسول عاطفي فر- بهزاد سليمان پور- الناز رضايي- مهندس
احمد والايي- حميد والايي- احمد حضرتي- رحيم عليزاده- رحيم زارعيان- علي
پورکرمي- فرهاد موسوي- عين ا... حسين پور- زهره وفايي- ستار دادخواه- محمد
عزيزي- رضا ممي زاده- محمد عالي- سيروس مرامي- روزبه حسين زاده- ذلفقار
کمالي- فرشيد ديلمقاني- عليرضا فرشي- داوود ائلدنيز- مهندس غلامرضا اماني-
مناف سببي- دکتر توحيد ملکزاده- اسماعيل جوادي- مجيد جوادي- غفار ابراهيمي-
چنگيز بخت آور- بابک بخت آور- هدايت ذاکر- مجيد محمدي- مهرداد سعادتي- حسن
هرگلي (دميرچي)- بابک هرگلي (دميرچي)- پروين سلطاني- قادر سلطاني- عباس
دهقاني- رضا ملکي علمداري- مهدي دهقاني- فومن عربيان- مجيد اميني- مهدي
عليپور رفيع- محمدعلي پورخواه- حسين فيروزمندي- تايماز عبدالهي- فاضل
خدادادي- رامين سلطاني- منوچهر پناهي- اميد شکري- بابک درزي- مسعود
ديلمقاني- وحيد منافي- سيروس عباسي- دکتر فرخ ميرزاطلوعي- رسول کامران
کشتيبان- اسلام بابازاده- ياشار دباغ- لطيف فرج زاده- علي جعفرزاده قره
ضياالدين- دکتر اصغر ستاري- نعمت اله مهدي زاده- ارکين موسوي- عليرضا
اشرفي- دکتر محمد مخفيان- دکتر عليرضا عبدالهي- سيروس عباسي- محرم
ابراهيمي- محرم ولي پور- جعفر مرغدار سردرودي- رحيم مکائيلي پور- علميه
قرايي- مجيد آراسته- اسماعيل سرور-
انجمن مدافع حقوق اقوام تحت ستم 
جامعه بين المللى براى حقوق بشر
دفتر كميسارياى عالى حقوق بشر سازمان ملل متحد 
سازمان پاسداران حقوق بشر
سازمان خبرنگاران بدون مرز 
سازمان ديده بان حقوق بشر
سازمان سرزمين زنان
سازمان كمك به آوارگان وابسته به سازمان ملل متحد
سازمان ملل متحد
مجمع
جهانى شفافيت
موسسه
صلح آموزى 
منابع پژوهشى درباره حقوق انسانى زنان 
اتحاد شورای ملی اذربایجان جنوبی